Einokunarverslun leiðir til stöðnunar

Samkeppni og einokun eru viðfangsefni hagfræðinga og sagnfræðinga. Flestir telja að einokun sé óhagkvæm fyrir neytendur og rannsóknir benda líka til þess að hún dragi úr hagkvæmni framleiðslu. Fyrr á öldum fengu einstakir kaupmenn eða hópar þeirra oft einkarétt til þess að versla við nýlendur. Adam Smith sagði í hinu fræga riti sínu, Auðlegð þjóðanna, sem út kom árið 1776, að þetta væri besta leiðin til þess að draga úr hagvexti í nýlendunum og það skaðaði raunar móðurlöndin líka. Árið 1602 veitti Danakonungur kaupmönnum í þrem dönskum borgum einkaleyfi til þess að versla við Íslendinga. Árið 1787 var verslunin gefin frjáls öllum þegnum Danakonungs og árið 1854 komst á fullt verslunarfrelsi. Tölur um hagvöxt á Íslandi á einokunartímanum liggja ekki fyrir. Besta vísbendingu um hann gefa sennilega fólksfjöldatölur, en þær ná aftur til 1703. Fólksfjöldi stóð hér um bil í stað á Íslandi frá 1703 til 1780, en ætla má að á sama tíma hafi öðrum norrænum þjóðum fjölgað um 0,2-0,5% á ári.  Þetta getur átt sér margar skýringar, en tölurnar eru í ágætu samræmi við orð Adams Smiths um áhrif einokunar. 

Rætt er nánar um einokunarverslun og áhrif hennar í svari við spurningu á vísindavef háskólans.